Equal Spaces projesi kapsamında Sürdürülebilir Yaşam Film Festivali, Pera Müzesi, İsveç Enstitüsü ve İstanbul İsveç Başkonsolosluğu iş birliğiyle, Sürdürülebilir Yaşam Film Festivali 2019 seçkisinde yer alan *BASKI (PUSH) filminin yönetmeni Fredrik Gertten ile küresel bir sorun olarak konutun metalaştırılması hakkında bir söyleşi** gerçekleştirdik.
Konuşmamıza İstanbul tecrübenizle başlamak isteriz. Daha önce bu şehirde bulundunuz. PUSH filminizin İstanbul gösterimini nasıl değerlendirirsiniz?
İlk olarak, İstanbul’a gelmek ve filmin gösterimini yapmak oldukça heyecanlıydı. Filmin gösterimi pek çok şehirde yapılıyor ve reaksiyon benzer oluyor. İnsanlar kendi şehirlerinden bahsetmeye başlıyor. Eğer küresel bir model varsa, bu, İstanbul’a da uygun olacaktır. Tabii ki bu İstanbul’da bazı özel durumlar var. Örneğin, deprem yönetmeliği. Bu özel durumlar her şehirde var ama geniş perspektiften baktığımızda hikaye aynı. Şehirlerdeki insanlarla konuştuğunuzda fiyatların gittikçe arttığından bahsediyorlar. Evinden çıkartılmış pek çok insanla konuştum ve boşalttıkları evler hala kullanılmıyor. Kiracılar gidiyor, bölgenin değeri artıyor.
İstanbul’da hala yaşamak için bir yer bulabiliyorsunuz fakat Berlin ve Barcelona’da da bu, on yıl önce mümkündü. Belki sizin hala yapacak birkaç şeyiniz vardır. Şehirde yürümeyi seviyorum. İstanbul’da da yürüme fırsatı buldum. Burada çok fazla yerel yaşam enerjisi var. Şehri hissedebiliyorsunuz. Bu, İstanbul’u dünya standartlarında ve dönmek istediğiniz bir şehir yapıyor. Fakat Londra, New York gibi şehirlerde yerel yaşam bitti. Özellikle New York yerel hayatı ile ünlüydü. Bugün, gittikçe daha fazla mekan kapanıyor. Sinemalar, kitapçılar… Bu durum gayrimenkul yatırımlarıyla ilişkili. Sonuç olarak; şehirler havaalanlarına benziyor. Her yerde aynı dükkanlar, zincir şirketler. Hepsi dışarıdan geliyor. Bir şehrin eşsiz olmasını istersin. Yerel insanların sahip olduğu yerel işletmeler o şehri eşsiz kılar. Bu sayede şehrin tarihiyle bir bağın olur.
PUSH’un arkasındaki ana fikir ve motivasyon neydi?
Yıllarca şehir planlaması, gelişimi gibi konularda kendi şehrimde araştırmacı ve aktivist olarak çalıştım. Sokaklardaki büyük inşaatlar, şehri bölge bölge tahrip ediyor. Bir önceki filmim şehir planlamasının bir parçası olan bisiklet ve arabaları konu ediniyordu. Pek çok şehirde insanların arabaya sahip olmaktan başka seçeneği olmuyor. Buradan bakarsak PUSH çok büyük bir adım değil. Çünkü film, tüm bunların neden yaşandığına dair bir araştırma. Neden konutlar her yerde çok pahalı? Yaşadığın eve maaşının büyük bir kısmını ayırıyorsun fakat ev aynı. Burada yanlış bir şeyler var. Çünkü çalışıyorsun ve maaşın artmıyor fakat yaşadığın evin fiyatı artıyor. Bu parayı kim alıyor? Bunun karşılığında topluma ne veriyorlar? Bu insanlar kimler ve bize ne veriyorlar? Yeni icatlar mı yapıyorlar? Ya da yeni mükemmel ürünler? Yeni evler harika mı? Çoğu zaman öyle değil. Yeni evlerin çoğu gülünç. Bu insanların topluma pek bir şey verdiğini düşünmüyorum ama toplumdan çok şey alıyorlar.
